به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، «شبیه‌ترین حادثه به معجزات انبیا، این حادثه پیروزی انقلاب اسلامی بود.»؛ این فرمایش مقام معظم رهبری است که مثال بارز آن هم می‌تواند پیشرفتهای علمی کشور پس از انقلاب اسلامی باشد.
پیشرفتهای علمی و آموزشی ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی به اندازه‌ای شگفت انگیز بوده است که می‌توان آن را معجزه نامید و این معجزه همان دستاورد انقلاب است.
پیروزی انقلاب اسلامی برکات زیادی برای همه بخش‌های کشور از جمله حوزه آموزش عالی داشته است، به طوریکه اگر اتفاقاتی که در این مدت افتاده است را با مدت زمان قبل از انقلاب اسلامی یعنی سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۵۷ مقایسه کنیم، می‌بینیم در این بازه زمانی اتفاقات خیلی متفاوتی نسبت به گذشته رخ داده است و ما شاهد هستیم که وضعیت قبل و بعد از انقلاب اسلامی، از نظر کیفی و کمی آموزش عالی اصلاً قابل مقایسه نیست.
آمارها بیانگر رشد چشمگیر چاپ مقالات و کتب به صورت تصاعدی در دهه‌های بعد از انقلاب دارد.
حتی اگر مقایسه ترکیب جنسیتی هم داشته باشیم، خواهیم دید که به طور مثال در دانشگاه تهران که به عنوان دانشگاه مادر در کشور ما نامیده می‌شود، در مقایسه ترکیب جنسیتی هم زنان ایرانی به پیشرفت در تحصیل رسیده‌اند به طوریکه در مهر ماه ۱۳۵۷، حدود ۳۵ درصد دانشجویان دانشگاه تهران را زنان تشکیل می‌دادند اما بر اساس آماری که در دوره جاری مدیریت دانشگاه تهران داریم، در مقطع کارشناسی بیش از ۵۰ درصد و در مقاطع تحصیلات تکمیلی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد دانشجویان را زنان تشکیل می‌دهند.
به طور معمول میزان پیشرفت هر کشور را از پیشرفت علمی و دانشگاهی آن کشور می‌سنجند، حال آنکه کشور ما ایران پس از انقلاب اسلامی ایران به پیشرفتهای علمی بسیاری در زمینه‌های متعدد رسیده است، به این صورت که ایران در تولید علم دنیا رتبه پانزدهم و در منطقه رتبه نخست را دارد و به تعبیری جمهوری اسلامی ایران آقای تولید علم منطقه به شمار می‌رود.
برای اینکه از پیشرفت علمی کشور پس از انقلاب اسلامی بیشتر بدانیم با پیمان صالحی معاون پژوهشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت‌وگویی داشتیم.
* چه شد که ایران به پیشرفت در زمینه علم و پژوهش دست یافت
گفت‌وگوی ما با صالحی را در زیر می‌خوانید:
فارس: در آستانه یوم الله ۲۲ بهمن ماه و چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران قرار داریم، حضرتعالی به عنوان معاون پژوهشی وزیر علوم درباره پیشرفتهای ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی بفرمایید.
صالحی: ضمن عرض تبریک به مناسبت فرارسیدن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، اگر بخواهم به طور کلی صحبت کنم باید بگویم گواه آمار بر پیشرفت علمی فوق العاده ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی است.
فارس: لطفا این آمار را بفرمایید.
صالحی: نخستین آماری که از پایگاه اسکوپوس درباره ایران داریم از سال ۱۹۹۶ است چرا که نمایه سازی اسکوپوس ۲۶ سال است که کار خود را آغاز کرده، بر اساس آمار این پایگاه در سال ۱۹۹۶ تولیدات علمی که با آدرس ایران نمایه شده ۸۵۰ عدد بوده است، یعنی کشور ما با جمعیت چند ۱۰ میلیون نفر تنها ۸۵۰ نمایه داشته است و رتبه علمی ما هم در آن سال در سطح جهان ۵۴ بوده است.
حال شما آمار همین پایگاه را در سال ۲۰۱۰ میلادی مشاهده کنید، می‌بینید که ما با بیش از ۳۰ هزار مقاله نمایه شده در سایت پایگاه نمایه سازی اسکوپوس به رتبه ۲۱ دنیا رسیدیم و سال ۲۰۲۱ میلادی نیز در همین پایگاه نمایه سازی با ۷۸ هزار مقاله نمایه شده به رتبه ۱۵ دنیا دست یافتیم، که همین آمار نشان دهنده پیشرفت ایران به صورت سالانه پس از وقوع انقلاب اسلامی است.
در اوایل انقلاب وضعیت تولید علم کشور اصلا مناسب نبود که البته میزان تولید علم پله‌های نخست نظام نوآوری است و پس از آن به ثبت اختراع، تحقیقات کاربردی، پتنت بین المللی، تولید نمونه و تجاری سازی می‌رسیم.
فارس: از خاطراتی که خودتان از دانشگاه‌های آن زمان دارید هم صحبت بفرمایید تا ملموس‌تر و عینی‌تر در جریان مسائل دانشگاهی آن زمان قرار بگیریم.
صالحی: من در سال ۶۲ بعد از بازگشایی دانشگاه‌ها دانشجوی لیسانس بودم و خاطرم است که درسی به نام بررسی متون علمی داشتیم، در آن زمان اینترنت نبود و کار ما این بود که براساس منابعی که داشتیم رصد علمی انجام می‌دادیم و به دنبال متون علمی بودیم، من خودم همیشه علاقه داشتم که بررسی کنم و بدانم آیا در سطح جهان در رشته خودم که رشته شیمی بود آیا می توانم منابعی را به اسم دانشمندان ایرانی در سطح جهان پیدا کنم یا خیر.
خاطرم است که در آن زمان اگر نام یک ایرانی را در میان دانشمندان در سطح جهانی پیدا می‌کردیم آدرسش از ایران نبود، یعنی یا در خارج کشور در حال تحصیل بود، یا برای فرصت مطالعاتی به کشور دیگری رفته بود یا به هر دلیلی تحقیقش را در خارج از کشور انجام داده بود و واقعا به ندرت می‌توانستیم نام یک دانشمند ایرانی را در میان مقاله‌های با کیفیت بین‌المللی آن زمان پیدا کنیم.
بنابراین می‌توان گفت پیشرفت علمی ایران قبل و بعد از وقوع انقلاب اسلامی اصلا قابل مقایسه نیست چرا که در حال حاضر ایران یک درصد جمعیت جهان را دارد و حدود ۲ درصد در رشد علم جهان تاثیرگذار است.
در حال حاضر اگر به لیست دانشمندان یک درصد پراستنادترین دانشمندان جهان نگاه کنید ما رشد بسیار خوبی داشته‌ایم.
فارس: جایگاه بانوان را در این پیشرفت چگونه می‌بینید؟
صالحی: قطعا نقش خانم‌ها در پیشرفتهای علمی ایران غیرقابل انکار است، به طوریکه در حال حاضر حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد دانشجویان کلاس‌های دانشگاهی خانم‌ها هستند یعنی نیمی از دانشجویان ما و حتی در برخی رشته‌ها بیشتر از نیمی از دانشجویان را خانم‌ها شامل می‌شوند.
در زمینه تعداد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها نیز در حال حاضر حدود ۳۰ درصد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها را خانم‌ها تشکیل می‌دهند.
* چه شد که ایران آقای علم منطقه شد
فارس: این پیشرفتهای علمی چگونه حاصل شد و عمد‌ه‌ترین دلیل پیشرفت را در چه می‌دانید؟
صالحی: در ابتدا باید بگویم که حمایت‌ها، توصیه‌ها و تأکیدات مقام معظم رهبری در این پیشرفت نقش زیادی داشته است، چرا که رهبر معظم انقلاب همواره بر علم و پژوهش تأکید دارند و از پژوهشگران و دانشگاهیان حمایت ویژه‌ای می‌کنند،
مسوولان سطح بالای کشور نیز در این سال‌ها برای افزایش تولیدات علمی ایران و پیشرفت در زمینه علم و پژوهش تلاش و حمایت زیادی از پژوهشگران و جامعه دانشگاهی داشته‌اند و این موارد در کنار تلاش، انگیزه و همت پژوهشگران کشور باعث شد تا ما هم از نظر کمی در تولیدات علم پیشرفت کردیم و هم رتبه علمی کشورمان ارتقا یافت.
البته این را هم بگویم که ما پس از انقلاب اسلامی بحث توسعه دوره‌های تحصیلات تکمیلی را در دانشگاه‌ها داشتیم که همین مسأله موتور محرک بسیاری از دستاوردهای ما پس از انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
پیش از وقوع انقلاب اسلامی ایران اگر کسی می‌خواست در دوره‌های تحصیلات تکمیلی به تحصیلات خود ادامه دهد باید به خارج از کشور می‌رفت و ما در زمینه تربیت نیروی متخصص و در سطح دکتری به کشورهای دیگر وابسته بودیم اما اتفاق خوب و خوشایندی که پس از انقلاب اسلامی بخصوص در جریان انقلاب فرهنگی رخ داد این بود که دوره‌های تحصیلات تکمیلی با کیفیت بسیار مناسب راه اندازی شده است و ما مقاطع تحصیلات تکمیلی را در رشته‌های گوناگون اعم از رشته‌های فنی و مهندسی، هنر و معماری، پزشکی و علوم انسانی در کشور راه اندازی کردیم که گسترش این دوره ها سبب شد که نه تنها ما بتوانیم نیروی متخصص مورد نیاز کشور را براساس نیاز و اولویت‌های بومی خودمان تربیت کنیم بلکه حضور این افراد در حوزه پژوهش و فناوری سبب ارتقای علم کشور هم شد.
* در یک بازه زمانی ضریب افزایش تولیدات علمی ما در جهان اول بود
فارس: اگر بخواهیم مقایسه‌ای با کشورهای دیگر هم سطح خودمان داشته باشیم، این مقایسه را به چه صورت بیان می‌کنید.
صالحی: کافی است نگاهی به بودجه پژوهشی کشورهای دیگر بیندازید تا خودتان بتوانید به راحتی این مقایسه را انجام دهید، باید بگویم کشورهای دیگر سرمایه گذاری بسیاری برای پیشرفت در زمینه علم و پژوهش داشته‌اند یعنی به این صورت نبوده که کشورهای دیگر در جای خودشان ایستاده باشند و فقط ما در حرکت بوده باشیم، تمامی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان سرمایه‌گذاری به مراتب بیشتر از ما در حوزه پژوهش و فناوری داشته‌اند اما ما در یک دوره‌ای در یک رقابت جهانی رتبه اول دنیا را در شتاب علمی داشتیم یعنی ضریب افزایش تولیدات علمی ما در جهان اول بود.
فارس: رقابت با کشورهایی که سرمایه گذاری به مراتب بیشتر از کشور ما در این حوزه انجام می‌دهند کار دشواری نیست؟
صالحی: ما باید با کشورهایی رقابت کنیم که سرمایه گذاری بسیاری در زمینه علمی انجام می‌دهند اما ما هم در صورت سرمایه گذاری بیشتر و حمایت‌های لازم می‌توانیم از این میزان هم بیشتر پیشرفت کنیم.
تمرکز ما بر تولید علم است که این تولید علم می‌تواند مبنا و پایه رشد اقتصادی باشد.
فارس: بنابراین به نظر شما رشد تولید علم ما می‌تواند به رشد اقتصادی کشور هم منجر شود؟
صالحی: قطعا به همین صورت است، می‌دانید که کشور چین به اقتصاد برتر جهان تبدیل شده است، اگر ما ۲۰ سال پیش این کشور را بررسی کنیم می‌بینیم که از نظر وضعیت اقتصادی در شرایط مناسبی نبود و این کشور وضعیت متوسطی از نظر اقتصادی داشته است اما در زمینه تولیدات علمی کار کردند و امروز که به اقتصاد برتر جهان تبدیل شده است از نظر تولیدات علمی نیز در شرایط مساعدی است و حتی کشور چین در برخی رشته‌ها از کشورهای پیشرفته جلو زده است.
به طور کلی اگر کشورهای اروپایی و آسیای شرقی را بررسی کنیم می‌بینیم که همپای تولیدات اقتصادی‌شان تولیدات علمی را هم توسعه داده‌اند بنابراین می‌توان گفت رشد تولیدات علمی و گسترش تجاری سازی با رشد اقتصاد کشورها در تمام دنیا رابطه مستقیم دارد.
فارس: این تولیدات علمی چگونه می‌تواند در رشد اقتصاد موثر باشد وقتی فقط در حد پایان نامه در کتابخانه‌ها باقی بماند؟
صالحی: بله قطعا اگر تولیدات علمی بدون کشش بازار و فناوری باشد فقط دلمان را خوش کرده‌ایم که علم تولید می‌کنیم اما در کشور ما پس از پیروزی انقلاب نگاه ویژه‌ای به حوزه تجاری‌سازی هم شده است به طوریکه ما در این بخش هم بسیار فعال هستیم و به پیشرفت در این زمینه هم رسیده‌ایم.
فارس: پس لطفا از پیشرفتهای کشور در زمینه تجاری سازی هم بگویید.
صالحی: ببینید بسیاری از افرادی که ایده دارند برای آنکه ایده‌هایشان را به محصول تبدیل کرده و محصولاتشان را به تجاری‌سازی برسانند نیاز به حمایت و پیشتیبانی دارند، اتفاقی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داده این است که برای حمایت از ایده های پژوهشگران، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری راه اندازی شده است.
فارس: در این مراکز چه اتفاقی برای ایده‌ها رخ می‌دهد؟
صالحی: مراکز رشد جایی است که افراد دارای ایده وارد آنجا می‌شوند و در این مراکز مشخص می‌شود که آیا آن ایده می‌تواند به پختگی برسد و تولید محصول کند و به رشد اقتصاد منجر شود یا خیر؛ که خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی وزارت علوم با همکاری وزارت بهداشت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در تمام استان‌ها مراکز رشد راه‌اندازی کرده است که در این صورت یک شبکه مویرگی ایجاد شده که حتی در استان‌ها و شهرهای کوچک کشور هم اگر جوانانی ایده‌هایی دارند نیازی نیست که به شهرهای بزرگ‌تر مراجعه کنند بلکه در همان شهر و شهرستان خودشان هم از حمایت‌های ویژه برخوردار می‌شوند.
مراکز نوآوری و مراکز رشد تقریبا یک گستره عظیمی در کشور دارند و من می‌توانم بگویم این مراکز نوآوری و مراکز رشد پس از پیروزی انقلاب اسلامی براساس عدالت محوری ایجاد شدند و در حال حاضر کارشان را انجام می‌دهند
برهمین اساس در تمام استان‌های کشور پارک علم و فناوری راه‌اندازی شده است، می‌دانید که پارک‌های علم و فناوری در حوزه تجاری سازی در سطح بالاتری قرار دارند، ما برای تجاری سازی اصطلاحی با عنوان سطح آمادگی فناوری داریم که این سطوح از یک تا سه مرحله بندی می‌شود، پارک‌های علم و فناوری ما در سطوح بالاتری کار می‌کنند و امروز علاوه بر اینکه در استان‌ها پارک های علم و فناوری با اکوسیستم فوق العاده‌ای داریم و در کل کشور به دلیل اینکه نیاز به پارک علم و فناوری تخصصی هم داشتیم این پارک‌ها هم راه‌اندازی شده است.
پایان پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
